Aeron Nedir? / Aeron (ARN) Detaylı İnceleme

Aeron Nedir? / Giriş

Kuruluş yılı olan Mayıs 2016’yı ve token satış tarihi olan Eylül 2017’yi ele alırsak, Aeron (ARN) altcoinler arasında “yeni” diye kategorize edebileceğimiz projelerden. Bu yazımızda “Aeron nedir” sorusuna olabildiğince farklı açılardan bakmaya çalıştım. Şunu belirtmeliyim ki; yeni projeler genellikle daha yaratıcı fikirler sunuyor ve incelerken daha çok keyif veriyor. Doğal olarak, eğer yeni bir proje ortaya koyacaksanız, öncekilerden daha yaratıcı olmak zorundasınız. Gözle görülür bir farkınız olmalı. Çünkü kripto para piyasasında yeterli sayıda altcoin var ve yeni projelerin işi git gide zorlaşıyor.

Aeron (ARN), proje olarak benim de yakından takip ettiğim insan faktörü konusu üzerine yoğunlaşıyor. Günümüzde, özellikle ulaşım sektöründeki pek çok kazanın oluşmasında dominant faktörün “insan hatası” olduğunu kara taşımacılığından dolayı çok iyi biliyoruz. Bu durum, hava, deniz ve demiryolu taşımacılığında da değişmiyor. Ancak bu dört farklı sahadan “emniyet” faktörünün en çok ön plana çıktığı sektör; tabi ki havacılık.

Aeron Nedir? / Blokzincire Bakışı

Günümüzde her gün yaklaşık 100,000 uçuşla, neredeyse 10 milyon yolcunun taşınmakta olduğu dünya havacılık sektörünün yaptığı tek iş yolcu taşımak değil. Kargo uçaklarıyla yapılan yük taşımacılığının miktarı da her geçen gün artmakta. Ancak; alınan tüm önlemlere rağmen, her yıl yaklaşık 3302 uçak kazası meydana geliyormuş [1]. Tabi ki ana sorumlu; “insan faktörü”. Bu faktörün üzerinde pek çok bilimsel çalışma yapılıyor ve birbirinden farklı yöntemler ortaya koyuluyor. Evet, bu çalışmalarla ve teknolojinin yardımıyla belli bir noktaya gelinebildi. Yıllar geçtikçe kaza sayısı azaldı, ancak biz insanların toplam hata oranındaki payı düşmedi (Bkz: “hatasız kul olmaz” [2]).

Ama şu ana dek, bu duruma blokzincir bakış açısıyla yaklaşan tek proje gördüğümüz kadarı ile Aeron oldu. Peki ama nasıl?

Önce Aeron bakış açısıyla blokzincir teknolojisinin faydalarını birkaç maddeyle yeniden özetleyelim [1]:

• Güçlü, herkese açık, dokunulmaz, güvenli ve şifreli bir veritabanı sağlamaktadır.
• Bloklar, belgelerin şifrelenmiş kodlarını depoladığından; veriler sisteme bir kez kaydedildi mi, sonsuza dek orada kalmaktadır.
• Mülkiyet hakları, kimlik bilgileri, kimlikler (nesnelerin veya insanların), taraflar arasındaki anlaşmalar, bilgi aktarımı ve diğer işlemler için fazlasıyla elverişli bir ortam oluşturmaktadır.
• Hiç kimse blokzincir içerisinde kayıtlı olan verileri bozamamaktadır, müdahale edememektedir. Dolayısıyla rüşvet alıp verme, verileri çarpıtma veya hackleme gibi müdahaleler sonuçsuz kalmaktadır.

Aeron Nedir? / Amacı

İşte bu nimetleri yeniden vurgulama gereği duyan Aeron şöyle diyor: Öyle bir uygulama yapmalıyız ki; pilotun operasyon esnasındaki bütün bireysel kayıtları, uçağın bakım-tutum periyotları sırasında elde edilen parametreler, pilot eğitim kuruluşlarından alınan bilgiler, kuledeki veriler vs. blok zincir sistemini bir veritabanı olarak kullanarak, ortak bir platformda depolansın. Depolanan bu bilgiler sürekli birbiri ile eşleştirilsin ve herhangi bir uyuşmazlık durumunda acil müdahale yapılabilsin. Örneğin pilot ile kule arasında veri uyuşmazlığı mı var? Havayolu şirketi, pilot, kule ve tüm bu durumla alakalı kişi veya kuruluşlar anında bunu bilsin ve müdahale etsin [1].

Bir noktaya daha değiniyor ve bunu bir örnek olarak kullanıyor Aeron ekibi. Elde ettikleri tecrübelere göre, kimi bazı ülkelerde veya havayolu şirketlerinde; aslında yeterli eğitim almayan ama yetkinliği olmadığı halde rüşvetle bilmem ne ile bir şekilde oralara gelebilen bir takım insanlar olduğunu, uçuş sertifikalarının yeterince eş kontrolünün yapılamadığını ve bunların yol açtığı sorunlardan yakınıyor. Özellikle uluslararası sertifikalarda, ülkelerin birbirlerinin eğitim kuruluşlarını denetleme mekanizmalarının olmadığını, varsa bile yetersiz kaldığını biliyoruz. Buna benzer olarak, zamanı geçmiş sertifika kullanımı esnasında da yeterince bilgi alışverişi olmadığını da Aeron söylüyor. Tüm bu problemlerin blok zincir tabanında, Aeron ile ortadan kalkacağını net bir şekilde dile getiriyorlar [1].

Parantez…

Burada yine parantez açıyorum. Çünkü ortada bir problem varsa, ve bunun atıyorum on çeşit çözüm yolu varsa ve biz bu çözüm yollarından hiç birini bilmiyorsak, aralarından en verimsiz çözüm yolu sırf “ilk duyduğumuz” o olduğu için bize fazlasıyla çekici bir çözümmüş gibi gelebilir. Bu yüzden havacılık sektöründe çalışan arkadaşlarınız varsa, durumu bir danışmanızda fayda var derim. Nedeni ise; eğer havacılık, denizcilik, nükleer gibi özelleşmiş alanlarla ilgili mesleklerde çalışmıyorsanız, işin içini bilme şansınız epey düşük. Örnek olsun diye paylaşıyorum; tam da bu noktada, reddit’te gördüğüm bir yorumu yazıya dahil ediyorum [3].

Bu yazıda pilot olduğunu iddia eden kişi, kısaca hayal kırıklığına uğradığını ve özellikle sertifika süresinin dolması gibi konuların büyük bir problem olarak lanse edilmesini gülünç bulduğunu söylüyor. Emniyet faktörünün sadece veritabanı ile çözülecek olmasını da eleştiriyor. Bu yorum bizim halihazırdaki sorgulamamızı haklı çıkarıyor, ancak daha fazlası değil. Çünkü bu yorumu yapan kim tanımıyoruz. Bu kısma bir red flag koyamam belki ama bir soru işareti koyuyorum.

Aeron Nedir? / Nasıl Çalışır?

Şekilde görüldüğü gibi, emniyetli ulaşım için sistemin merkezinde bir veritabanı mevcut ve bu veritabanına veri akışı sağlayan birimler resimde gösterilmekte [1].

Resimde bahsi geçen birimler ise;

• Pilot
• Müşterilerin geri-bildirimleri
• Kule (ATC; Air Traffic Control)
• Bakım-Tutum Organizasyonu
• Yardımcı pilotlar, kabin memurları vs.
• Havalimanında hizmet veren diğer şirketler
• Havayolu ulaşımı için kural koyucu otoriteler

Bu noktada, pilot, kule ve şirket için farklı uygulamalar olacağı gösteriliyor. Bu uygulamaların kullanım kolaylığı sağlaması (user-friendly) ve otomatik veri toplayabilmesi gibi faktörler çok önemli. Fikir ne kadar yenilikçi ve yaratıcı olursa olsun, operatörler için ne kadar az işyükü, o kadar kabul edilebilir yeni sistem entegrasyonu demektir. Dahası, bu uygulamaların işlevselliği ve birbirleri arasındaki uyum da çok önemli. İyi düşünülmüş bu fikir Aeron’u rakip kalenin önüne kadar getirebilir, ancak son vuruşun iyi yapılması gerek. Çünkü havacılık sektöründe emniyet ve insan faktörü çok önemli olsa da, şirketlere ve otoritelere ek işyükü ve maliyet oluşturan entegrasyonları kabul ettirmek sanıldığı kadar kolay değil.

Bunun için “Aeron Pilot” isimli aplikasyonunu indirip baktım, havalimanına uzak olduğum için olabilir veya uygulama henüz güncelleme gerektiriyor olabilir; uçuş listesi falan görünmedi bende. O yüzden burada da arayüzün nasıl çalıştığını tam olarak inceleyemedim. Bir de aerotrips.com’a baktım, siteleri şu an aktif; dar kapsamlı bir uçuş turu operatörü sitesi gibi, yani belli bir rotada arama yapıp uçuş turları bulabiliyorsunuz. İstediğim rotalarda uçuş bulamadım, ama ana sayfada çok da tur olmadığını gördüm. Bir de bulabildikleri tüm havacılıkla ilgili olan eğitim kurumlarını işaretlemişler [4] (Bkz: Aşağıdaki resim).

Bu eğitim kurumlarına başvuru yapabiliyorsunuz. Özetle uygulamalar şu an bu seviyede. Ne kadar geliştirirler, ne zaman güncellerler bilemiyorum.

Aeron Nedir? / Ekip

Çekirdek kadro 10 kişiden oluşuyor.
Genel müdür “Artem Orange” isminde haberleşme ve finans sektörlerinde uzun yıllar çalışmış bir isim. 1 uçak mühendisi ile pilotluk yapan 2 isim dışında (Nadezhda Barkanova, Ali Badeea, Konstantin Gertman) geri kalanlar; 2 yazılım geliştiricisi (Dmitry Bezkorovainyi, Andrii Bulavinov), tasarımcı (Kateryna Starcheus), eğitimci (Dmitri Prokopenko), matematikçi ve ürün geliştirici (Pavel Liplianin) ve yazılımdan anlayan ancak halkla ilişkiler departmanında görev yapan Maria Shirokova’dan oluşuyor.
Danışman kadroları ise 6 kişi. Havacılık, blokzincir, yasal işlemler, markalaşma gibi konularda uzman kişilerden oluşuyor [1].

Topu topu 16 kişilik bu projede, arkaplan olarak duruma bakarsak, ortalamaya göre oldukça zayıflar. Örneğin çekirdek kadrodaki iki pilotun bir tanesi 2011, diğeri ise 2013’te pilotluğa başlamış. Yani daha 5 ila 7 yıllık pilotlar. Hangi üniversiteden mezun olduklarını yazmak yerine, whitepaper’da ekibin geçmiş iş tecrübeleri yazılmış. Bu arada yeri gelmişken söyleyeyim, whitepaper bir akademik makaleden çok iyi yazılmış bir tanıtım broşürü denkliğinde. Genelde blok zincir üzerinde geliştirme yapma isteği düşük olan projelerde bunu görüyoruz. Bu duruma en iyi örnek olarak; Quantum (QTUM) incelemesi yazısını okuduysanız, orada buna benzer bir whitepaper’ın yanında bir de %100 akademik dille yazılmış teknik bir evrak görmüştük (asıl whitepaper oydu işte). Elbette QTUM ile kıyaslama yapmıyorum ama referans almak için QTUM iyi örneklerden biri [5].

Aeron Nedir? / Yol Haritası

Yol haritasında genel olarak blok zincire entegre edilen uygulamalardan, uygulamaların geliştirilmesinden vs. bahsediliyor. Ancak kırmızı içine almış olduğum kısımlar önemli, çünkü buralarda havacılık otoriteleriyle ilgili gelişmeler kilit nokta. Böyle bir sahada kural koyucu organları ikna etmeden ortaklık yapmak çok zor olabilir. Bu nedenle ilk olarak “lobbying with aviation authorities” kısmını sorgulama ihtiyacı hissediyorum. İyi haber, Amerikan Federal Havacılık İdaresi (FAA) ve Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı (EASA) ile masaya oturduklarını ve ilk görüşmelerin olumlu geçtiğini açıkladılar [6].

Bu görüşmelerin devamının geleceğini ve bu bağlamda oluşturdukları github’ı da açıkladılar [7]. Buna benzer olan bir diğer etkinlik ise 2019 Mart ayında görünüyor. Aeron’un önünde zorlu ve çetin bir yol olduğu kesin.

Aeron Nedir? / ARN Tokenleri

Bu projede ARN tokenleri aşağıdaki işlevleri yerine getirecek şekilde düşünülmüş [1]:
• Veritabanına üyelik ve kayıt girme esnasında,
• Havacılık şirketi ile anlaşma yapacak diğer ilintili kuruluşlardan alınacak komisyonların ödenmesinde,
• Aracı ve müşteri tanımlama işlemlerinde,
• Havacılık hizmeti alımında (uçak bileti, ek hizmetler vs.)
• Havacılık okulları, pilotlardan teklifler ve havayolu şirketlerine erişim esnasında
ARN tokenleri kullanılacak deniyor.

ARN tokenleri, tahmin edeceğiniz üzere Ethereum platformunu kullanıyor (ERC20). Toplam ARN token adeti ise şekilde görüleceği gibi 20 milyon adet. Bunlardan 13 milyon adeti piyasaya sürülmüş durumda [8].

Token dağılımına baktığımızda ise aşağıdaki gibi bir grafik görüyoruz [9].

20 milyon tokenin, yaklaşık 8 milyonu tek bir cüzdanda. Bu da toplam token miktarı ile piyasa sürülen miktar arasındaki farka yakın. İlk 100 cüzdana baktığımızda ise %75 gibi bir rakam görüyoruz. Bir başka deyişle toplamda 5784 adet ARN bulunduran cüzdandan ilk 100’ü yaklaşık 15milyon ARN’yi elinde tutuyor. Diğer altcoinler ile kıyaslanıldığında makul bir rakam olmasa da, çok da kötü sayılmaz. Bu arada, ilk etapta 100 milyon olan toplam sayının, 80 milyon ARN yakılarak 20 milyona düşürüldüğünü de ekleyelim [10].

Aeron Nedir? / Sonuç

Sonuç olarak, Aeron projesi çok hassas bir problem olan “uçuş emniyeti”ni hedef alarak, blok zincir teknolojisinin potansiyel gücü ile bu konsepte yeni bir çözüm alternatifi sunuyor. Bu arada dünya havacılık sektörünün yaklaşık 750 milyar dolarlık (yıllık) bir hacme sahip olduğunu unutmayalım [11]. Bu yönleriyle, projenin vizyonuna dair tam puan verilebilir. Ancak, projenin gerçek hayatta bir karşılık bulması da çok önemli. Aeron projesinin önünde uzun ince bir yol var. Proje, havacılık otoritelerinin desteğini tam olarak arkasına almalı ve Aeron’un arkası dolu, kolaylık sunan, entegre edilebilir uygulamaları ile pekiştirilmelidir. Bunları yapmadan önce herhangi bir ortaklık yapabilme ihtimali oldukça zor görünüyor. Uygulama demişken… uçaktan otomatik veri çekilmeyecekse mesela, hiç bu işe bulaşmasınlar. Yapılan operasyonların kaydı sırasında pilot bir şeyleri elle girecekse; proje kendi ile çelişmiş olur. Çünkü insan hatasını insanla çözmeye kalkarsanız, blok zincir gibi bir nimeti heba etmiş olursunuz. Bu noktada kesinlikle otomasyona ihtiyaç var.

Bunların dışında, blok zincir teknolojisine dair herhangi bir katkı sunmayı düşünmüyorlar, çünkü açıkçası buna gerek duymuyorlar. Yeri gelmişken söyleyeyim; ARN tokenlerinin gerçek hayatta kendisine ne kadar yer bulabileceği de bir soru işareti. Ancak token miktarları gayet düşük, dağılımları ise fena değil. Ekip olarak ise çeşitlilik içermesi açısından güzel, arka planları bir soru işareti ve sayıca az olduklarından ek takviye şart.

Ayrıca Bakınız…

Nucleus Vision (NCASH) altcoin incelemesi

Signals (SGN) ICO incelemesi

Tron (TRX) altcoin incelemesi

VeChain (VEN) altcoin incelemesi

Kaynakça

[1] https://aeron.aero/AeronWhitepaper.pdf

[2] http://sarkisozuceviri.com/orhan-gencebay-hatasiz-kul-olmaz-sarki-sozleri/

[3] https://www.reddit.com/r/CryptoMarkets/comments/7oakdh/has_anyone_looked_into_aeron_arn/

[4] https://aerotrips.com/

[5] http://www.kriptoveri.com/quantum-platformu-ve-qtum-nedir/

[6] https://medium.com/@aeronaero/lobbying-with-aviation-authorities-a-roadmap-milestone-ae5512e8dd94

[7] https://github.com/aeronaero/aeron/blob/master/log/PILOT%20LOG%20FORMAT

[8] https://coinmarketcap.com/

[9] https://etherscan.io/token/tokenholderchart/0xBA5F11b16B155792Cf3B2E6880E8706859A8AEB6

[10] https://bitcoinexchangeguide.com/aeron/

[11] https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/comments/7d4mgb/a_short_analysis_of_aeron_arn_aviation_safety_coin/